Şube Yönetim Kurulumuzun Şantiye Şefliği uygulamaları ile ilgili görüşü.

Eklenme Tarihi: 15/05/2013

Ülkemizin deprem gerçeği, meslek alanımızın ve toplumsal yaşamın bilimsel - teknik gereklere göre düzenlenmesini zorunlu kılmaktadır. Bu nedenle, yapı tasarımı ve üretimi ile, uygulama aşamasında yapı denetimi süreçlerinin izlenerek, gerek mevzuattan, gerekse pratikten kaynaklanan sorunların en aza indirilmesinin sağlanması, bu sorunların kamusal bir bakış açısı ile ortaya konulması ve çözüm yolları aranması gerekmektedir.

Ülkemizin deprem gerçeği, mevcut yapı stokumuzun durumu ve son yıllarda hız kazanan kentsel dönüşüm faaliyetleri, inşaat mühendisliği disiplininin önemini ve sorumluluğunu daha da arttırmaktadır.

İnşaat sektörünün birçok sektörü içinde barındırması nedeni ile, rant ekseninde gelişimini sürdürmekte ve kamusal alanlarda hem meslektaşlarımız hem de halkımız üzerinde önemli tahribatlara neden olmaktadır. Bu nedenledir ki tüm toplumun çıkarını- yararını koruyacak tedbir ve önlemlerle denetlenmesi gerekmektedir.

Yapı üretim süreci, planlama ve tasarım ile başlar, uygulama ve denetim süreci ile devam eder. Tüm bu süreçleri düzenleyen, ilkeleri koyan ise; YASA ve YÖNETMELİKLER ve bu yasaları kamu yararını gözeterek uygulaması gereken yetkili KURUMLAR olarak karşımıza çıkmaktadır.

İmar ile ilgili yasa ve yönetmeliklerde belli bir konuda, çoğu kez birbirine paralel, ancak birbirinden farklı kapsama sahip maddeler yer almaktadır. Bazı yasa ve yönetmeliklerin belli maddelerinin Yargıya taşınması sonucunda kısmi iptaller söz konusu olmakta, fakat aynı içeriği kapsayan ve dava konusu olmadığı veya ilgili Bakanlıkça düzeltilmediği için yürürlüğü süren bir diğer yasa - yönetmelik maddesi, uygulamada ikilik ve çelişki yaratmaktadır.

Yukarıda belirtilen mesleki ve toplumsal gereklilikler nedeni ile, meslek alanımızı ilgilendiren yasa ve yönetmeliklerdeki mevcut sorunların tespit edilmesi ve çözümüne katkıda bulunulması önem taşımaktadır. Bu nedenle Şantiye Şefliği konusu ele alınmış ve öneriler geliştirilmiştir.

 

ŞANTİYE ŞEFLİĞİ HAKKINDAKİ MEVZUAT

Şantiye Şefliği kavramı, ülkemizde ilk olarak Yapı Denetimi Uygulama Yönetmeliği (5/2/2008 tarih ve 26778 s. R.G.) ile mevzuatımızda yer almıştır. Günümüzde yürürlükte bulunan diğer mevzuat maddelerinde şantiye şefliğini kapsayan yasa-yönetmelik maddeleri ve bu maddelerde yapılmış değişiklikler, çelişkiler aşağıda özetlenmiştir.

1. Yapı Denetim Uygulama Yönetmeliği

Değişik:Rg-1/7/2011-27981)

İlgili Maddeler: (Madde 3/1/i), (Madde 9/2, 9/3, 9/4, 9/5, 9/6)

5/2/2008 tarih ve  26778 s. Resmi Gazetede yayımlanan Yapı Denetimi Uygulama Yönetmeliğinin 3/1/i maddesi ile 9/2. Maddesinde,  şantiye şefliğini mühendis, mimar, teknik öğretmen ve teknikerlerin yürütebileceği belirtildiğinden; TMMOB`nin Danıştay 6. Dairesinde dava açması üzerine, şantiye şefliğinin tekniker ve teknik öğretmenlerce yapılmasına ilişkin maddeler iptal edilmiştir.

Danıştay 6. Dairesi, Esas No: 2008/3365 Karar No: 2011/161 sayılı kararı ile, İmar Kanunu 28/5. maddesinde şantiye şefinin açıkça mühendis veya mimar olarak tanımlanması gerekçesi ile,   teknik öğretmen ve teknikerlerin şantiye şefliği yapmasını hukuka uygun görmeyerek, yönetmelik maddelerini iptal etmiş, bunun üzerine Bakanlık Yargı Kararına uygun olarak madde düzeltmelerini yapmış, ve değişik maddeler 1/7/2011tarih ve 27981 s. R. Gazetede yayımlamıştır.

 

2. 3194 S. İmar Kanunu

(Değişik: 9/12/2009-5940/1 Md.) (Yürürlük 17/12/2009)

İlgili Maddeler: (Madde 28/5, 28/8, 28/11)

 

3. Yapı Müteahhitlerinin Kayıtları İle Şantiye Şefleri Ve Yetki Belgeli Ustalar Hakkında Yönetmelik (16/12/2010 Tarih ve 27787 s.R.G.)

İlgili Maddeler: (Madde 10/1, 10/2, 10/5, 10/14, 10/15)

TMMOB, söz konusu Yönetmeliğin amaç maddesi, yapı müteahhitliği ve yukarıda belirtilen şantiye şefliği ile ilgili maddelerinin iptali için Şubat 2011`de Danıştay`da dava açmıştır. Ancak Mahkeme Kararı henüz alınmamıştır. Yönetmeliğin mevcut haliyle şantiye şefliği maddeleri ile yapı denetimi uygulama yönetmeliğinde tanımlı şantiye şefliği maddeleri, teknik öğretmen ve teknikerlerin görev alması bakımından çelişmektedir.

4. İzmir Büyükşehir Belediyesi İmar Yönetmeliği

(Yürürlük Tarihi-07/08/2012)

İlgili Madde: (Madde22 /j)

 

ÖNERİLERİMİZ

Yapı üretiminde önemli görev ve sorumluluğa sahip olan şantiye şefliği hizmeti yapım işinin yönetimi olmakla beraber, şantiye şefi; yapı müteahhidi adına, yapım işinin ruhsata ve ruhsat eki etüt ve projelere uygun olarak gerçekleştirilebilmesi için gerekli olan inşaat ve iş organizasyonunu sağlamak, mevzuatın öngördüğü her türlü tedbiri almak, yapıyı imar planına, mevzuata, teknik şartnamelere, ruhsat eki projelere uygun inşaa ettirmek ve uygulatmakla sorumludur.

Dolayısıyla, şantiye şefliği hizmeti; hukuki sorumluluk, yapı güvenliği, iş güvenliği ve sağlığı, cezai sorumluluklar ve imar mevzuatı ile ruhsat eki belge ve projelere uygunluk açısından kısaca, yapı güvenliği açısından önem taşımakta olup, mevzuatın öngördüğü "yapım işinin uzmanlık alanına uygun olmak üzere, konusuna ve niteliğine göre mimar, mühendis tarafından üstlenilmesi, uzmanlık alanına göre yapım işlerinin denetimi, konusuna ve niteliğine göre yapım işlerinin yönetilmesi" ifadeleri önem taşımaktadır.

Yapı üretimi, zemin- temel ilişkisi bakımından, ayrıca betonarme-çelik-prefabrik taşıyıcı sistemli yapı üretim sürecinin ilgili mevzuat ve standartlar kapsamında yapımının yönetilmesi bakımından inşaat mühendisliği disiplini uzmanlığı gerektirmekte olup, uygulamalarda şantiye şefliğinin uzmanlık alanı gözetilmeksizin üstlenildiği, ruhsat düzenlemeye yetkili idarelerde bu hususa dikkat edilmediği, mevzuatta mühendis -mimar ifadesinin varlığı nedeni ile, zaman zaman diğer mühendislik dallarının (jeoloji, jeofizik, makina, elektrik, endüstri müh.) şantiye şefliğini üstlendiği gözlenmektedir.

Uygulamada şantiye şefliği görevinin, meslek disiplinleri arasındaki sayısal dağılımı hakkında bir fikir edinebilmek amacıyla, İlçe Belediyelerinden Şubemize iletilen yapı ruhsatları üzerinden bir inceleme yapılmıştır. İnceleme sonucu, Nisan 2012 - Mart 2013 döneminde yaklaşık 10.000 adet yapı ruhsatı düzenlenerek Şubemize iletildiği tespit edilmiştir.

Bu ruhsatların % 42`sini oluşturan 4197 adedinde ise (kamu kurumlarına ait yapılar, yenileme, tadilat vb. ruhsatlar) şantiye şefi bulunmadığı görülmüştür.

Şantiye şefi bulunan yaklaşık 6.000 yapıda ise;

·         % 62 oranında İNŞAAT MÜHENDİSİ (3757 adet yapı)

·         % 25 oranında MİMAR (1520 adet yapı)

·         % 0,05 oranında MAKİNE MÜHENDİSİ (305 adet yapı)

·         % 0,01 oranında ELEKTRİK MÜHENDİSİ (85 adet yapı) tarafından üstlenildiği tespit edilmiştir.

Ayrıca ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ vb. mühendislik dallarının ve YAPI ÖĞRETMENLİĞİNİN de zaman zaman görev üstlendiği tespit edilmiştir.

Bu nedenlerle;

1.       Yapının, en az taşıyıcı sistemin tamamlanması aşamasına kadar, şantiye şefliği hizmetinin bir inşaat mühendisi tarafından yürütülmesi sağlanmalıdır.

2.       Yapı Müteahhitlerinin Kayıtları İle Şantiye Şefleri Ve Yetki Belgeli Ustalar Hakkında Yönetmelik`te şantiye şefliği hizmetinin teknik öğretmen ve teknikerlerce yürütülebilmesine olanak tanıyan maddelerinin iptali gerekmektedir.

3.       Hazırlanacak mevzuatta, teknik öğretmenler ve inşaat teknikerleri için şantiye şefi yardımcılığı kavramı getirilerek, uygulama esasları yönetmelikle detaylandırılmalıdır.

4.       Gerek Kamu İhale Kanunu, gerekse İmar Kanunu ve ilgili diğer mevzuatta, kamu binalarının inşaatlarında yüklenicinin şantiye şefi ataması ve istihdamı koşulu getirilmelidir. Yatırımcı Kurumlar  da bu hususa dikkat ederek yapım aşamasını denetlemelidir.

5.       Odamız tarafından İnşaat Mühendisleri Odası Şantiye Şefliği Uygulama Yönetmeliği veya Şantiye Şefliği Hizmetleri Şartnamesi hazırlanmalıdır.

6.       Hazırlanacak mevzuatta şantiye şeflerinin özlük haklarına yer verilmesi gerekmektedir.

7.       İMO, İnşaat mühendislerine yönelik, yapım yönetimi / şantiye şefliği eğitimini Meslek İçi Eğitimi kapsamında programa almalı ve Şubeler tarafından bu eğitim uygulanmalıdır.

8.       Yapım ve denetim mekanizmasını iyileştirebilmek, öncelikle yapı müteahhitliği kavramının, müteahhitlerin yetki ve sorumluluklarının mevzuatımızda gerçekçi bir şekilde düzenlenmesini, müteahhitlik uygulamalarının da denetlenmesini zorunlu kılmaktadır. Bu nedenledir ki, yapı mütehhitliği konusu, kamusal yarar adına ayrıca ele alınarak düzenlenmesi gereken en önemli alanlardan biridir.

9.       16/12/2010 tarihinde yürürlüğe giren Yönetmelikte, Şantiye şefinin, belirtilen toplam m2 sınırları aşılmamak kaydıyla aynı anda en fazla beş ayrı yapım işini üstlenebileceği, yapım işinin tek ruhsata bağlı veya toplu yapı niteliğinde olması halinde 30.000 m2 yi geçmeme şartının aranmayacağı belirtilmektedir.

Belirtilen kriterlere göre şantiye şefliği üstlenilmesi, uygulamada birtakım aksaklıklara neden olabilmektedir.

Örneğin bir parselde, ana yapıya bağlı olan, ancak ayrı yapı ruhsatı düzenlenen yapılar olabilmektedir. (İlgili mevzuat gereği ana yapının ihtiyacı olan yeraltı sığınağı, istinat duvarı, su deposu gibi binanın ortak kullanımına tabi yapılar için, ayrı yapı ruhsatları düzenlenebilmektedir.) Bu gibi durumlarda, aynı parselde yer almak ve ana yapının eklentisi olmak kaydıyla, birden fazla yapıdan oluşan inşaatlar, tek yapım işi olarak kabul edilmeli ve şantiye şefliği üstlenilirken 5 yapım işi sınırlamasına, ana yapının eklentisi niteliğinde olup ayrı olarak ruhsatlandırılmış yapılar dahil edilmemelidir. Bu durumda 30 000 m2 sınırlamasının dikkate alınması önerilmektedir.

Bir diğer çelişkili uygulama, yapım işinin tek ruhsata bağlı veya toplu yapı niteliğinde olması halinde üstlenilen işin 30.000m2 yi geçebileceği hükmüdür ki, bu tür işlerde de bir üst m2 sınırının mevzuatta tanımlanması gerektiği açıktır.

10.    Toplu yapılarda şantiye şefliği uygulaması ve aynı anda üstlenilecek işlerin sayısı konusunda, Ulusal Yapı Denetim Sistemi veritabanında Bakanlık ve ilgili İdarelerce yönetmeliğe uygun olarak gereken kontrol ve değerlendirmelerin yapılması gerekmektedir.

11.   16/12/2010 tarihinde yürürlüğe giren Yönetmeliğin 10/5 maddesinde, şantiye şefinin, görev yaptığı ilin sınırları dışında başka bir ilde görev üstlenemeyeceği hükmü mevcuttur. Bu koşul da,  yapı ruhsatı aşamasında şantiye şefinin ikametgah belgesinin İlgili İdareye beyan edilmesi ile mümkün olabilmektedir.  Yapımı sürdürülen her bina için ilgili yapı denetim kuruluşu/fenni mesul veya şantiye şefi, bu hususta gereken titizliği göstermelidir.

 

12.   Mevzuatın öngördüğü bürokratik denetim, uygulamaların fiilen denetimi ile tamamlanmadığı sürece, yapılan tüm çalışmalar kırtasiyeciliğin, evrak takipçiliğinin ötesine geçemez. Bu nedenle nitelikli yapı üretimi ve denetimi konusunda, yapı denetim kuruluşları, şantiye şefleri ve yapı müteahhitleri ile ilgili idareler öncelikle görevli ve sorumludurlar.

 

Şantiye şefliğinin mesleki uzmanlık gerektirmesi ve hukuki sorumluluk getirmesi nedeni ile, yukarıda belirtilen önerilerimizin ilgili mevzuatta yerini alması sağlanmalıdır.

Çok yönlü ve çok kapsamlı olan şantiye şefliği hizmetinin niteliğinin arttırılması ile, yapı güvenliğinin artırılmasına katkıda bulunulmuş olacaktır. Böylece uygulamada karşılaşılan proje hataları, aşırı maliyet, hatalı malzeme ile üretim, hatalı ve başıbozuk iş organizasyonu, çevre kirliliği, iş kazaları - meslek hastalıkları gibi muhtemel birçok sorunun yapım aşamasında çözümlenmesi mümkün olabilecektir.

 

TMMOB

İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi

Yönetim Kurulu