Van Merkez ve Çevresi İmar Planı İlave ve Revizyonu?na Dair TMMOB İKK Görüş ve Önerileri

Eklenme Tarihi: 21/03/2013

Van Merkez ve Çevresi İmar Planı İlave ve Revizyonu`na Dair TMMOB İKK Görüş ve Önerileri Bilindiği gibi 1996 yılından bu yana yapılaşma şartları Van Belediyesinin 1/1000 lik Uygulama İmar Planı ve Plan Hükümlerine göre gerçekleşmekteydi. Bu plan her ne kadar 650 bin nüfus yoğunluğuna göre planlanmış olsa da kentte alt merkezler planlanmadığından ve belediye tarafından imar parselleri üretilmediğinden yatırımlar ve yoğun yerleşim alanları kent merkezi dediğimiz yaklaşık 500 ha`lık kısımda sıkışmış, taşınmaz bedelleri değerlerinden çok fazla bedellerle yatırımcıya açılmıştır. Yatırımcılar bu yüksek imar parsel bedelleri yüzünden kar elde edebilmek için imar plan değişikliklerine gitmişler ve kent merkezi plan bütünlüğünden kopuk, tamamen betonlaşan bir zihniyetle yapılaşmıştır. Yine imar parsel üretim sıkıntısı yüzünden ve göçün yoğun olmasından kaynaklı yüzölçümü büyük tapular plansız bir şekilde hisseli satışlarla birlikte yapılaşmış ve kendiliğinden sıkışık ve kaçak bir yapılaşma baş göstermiştir. Öte yandan kentte son yıllarda gelişen emlak alım satım aracılığı sektörü işin uzmanları tarafından yapılmadığı için tamamen bir pazarlama mantığıyla yapıldığından tarım arazilerini fiilen işgale dönüştürmekle beraber kaçak yapılaşmayı teşvik eder hale gelmiştir. Yapılaşma ile ilgili tüm bu sorunlar yaşanırken 23 Ekim 2011 ve 9 Kasım 2011 tarihlerinde deprem felaketleri meydana gelmiş büyük bir afetle karşı karşıya kalınmıştır. Kaçak yapılaşmanın, mühendislik hizmeti almamanın yönetmeliklere göre projelerle üretilmeyen yapılar, ülkemizin bir gerçeği olan ve acı yüzünü defalarca gösteren yıkımın ve ölümün sebebi olmuştur. Deprem felaketlerinden yaklaşık 17 ay sonra da olsa askıya çıkmış bir planın olması halkımızın çıkarları açısından önemsemekteyiz. Ancak planın Büyükşehir Belediyesi yerleşimine ve gelişimine uygun kenti yaşanılır, yaşamı da kolaylaştıracak bir plan olması gerekliliğine inanıyoruz. Planın isminden de anlaşılacağı gibi yapılan plan, ilave plan ve mevcut planın revizyonu olarak hazırlanmıştır. Dolayısıyla ilave plan ve revizyonun tanımlarını yapmakta fayda var. Revizyon Planı: Her tür ve ölçekteki planın ihtiyaca cevap vermediği veya uygulamasının mümkün olmadığı veya sorun yarattığı durumlar ile üst ölçek plan kararlarına uygunluğun sağlanması amacıyla planın tamamının veya plan ana kararlarını etkileyecek bir kısmının yenilenmesi sonucu elde edilen plandır. İlave Planı: Yürürlükte bulunan planın ihtiyaca cevap vermediği durumlarda, mevcut plana bitişik ve mevcut planın genel arazi kullanım kararları ile süreklilik, bütünlük ve uyum sağlayacak biçimde hazırlanan plandır. TMMOB Van İKK Sekreterliği ve Bileşenlerinin Görüş ve Önerileri; 1) Öncelikle belirtmek gerekir ki yapılan plan Büyükşehir Belediyeleri için yapılmış kapsamlı bir plan değildir. Plan hükümleri Büyükşehir Belediyeleri kapsamı dışında kalan Tip İmar Yönetmeliği`ne atıf yapmaktadır. Plan bütünlüğü açısından bakıldığında yatırımların kent merkezi dışına çıkamayacağını düşünmekteyiz ayrıca diğer önemli bir husus bu planın tadilatlara gebe bir plan olduğunu düşünmekteyiz. 2) Böylece planın uygulanabilir bir plan olduğu görüşü bizde oluşmamaktadır. Kentsel rantın adil dağıtımına dikkat edilmediğini düşünmekteyiz. Bazı adalarda emsal 2.5 ve yükseklik 28.50 m verilmişken hemen yan adasına taban alanı kullanımı 0.30 yüksekliğin de 9.50 m verildiğini görmekte, bazı komuşu adalara haksızlık yapıldığı anlaşılmaktadır. 3) TMMOB Van Bileşenleri tarafından önerilen üç adet alt merkezler planda TOKİ konutlarının yapıldığı yerler olarak belirtilmişlerdir. Bizler bu alt merkezlere ilaveten Hacıbekir mahallesi, Şerefiye mahallesi, Serhat mahallesi, Yeni mahalle ve çevre yolunun Kevenli kısmının alt kesimleri 4. alt merkez, Şabanaiye mahallesi, Suphan mahallesi ve Eminpaşa mahallerini kapsayacak 5. alt merkez ile İstasyon mahallesi, Beyüzümü mahallesi ve Altıntepe mahallesi ve civarlarını kapsayacak 6. Olarak alt merkezler oluşturulmalıdır. Bu Planda alt merkezler kapsamlı düşünülmemiştir, çok dar bırakılmıştır. 4) Çevre yolu tamamen kamulaştırma yapılarak açılmalıdır. Çevre yolu için 18. Madde uygulaması mağduriyetlere sebep olacaktır. Çevre yolu Van için çok önemli ve hemen yapılması gereken bir hizmettir. Çevre yolunu Belediyenin 18. Madde uygulamasını beklersek çevre yolunun yapımı uzun bir zaman alacaktır, Vatandaş ile Belediye karşı karşıya getirilerek elzem olan bu hizmet maalesef geciktirilecektir. Bu nedenle çevre yolunun geçtiği güzergahta yaklaşık 13 km lik kısım vatandaşa ait arazilerden geçmektedir. Vatandaşa ait bu kısmın Karayolları tarafından acilen kamulaştırılması gerekmektedir. Çevre yolunun dışı planlanmamalı ve çevre yolu planın sınırı teşkil etmelidir. 5) Vatandaşların önceden yaptıkları ifraz, yola ve yeşil alana terkin işlemleri ve önceden yapılan 18. Madde uygulamalarına bile bazı yerlerde uyulmadığı görülmüştür. 6) Plan yapılırken mülkiyet sınırlarına, durumlarına yeterince dikkat edilmemiştir. Yola ve yeşil alana terkinler mülkiyet bazlı bakıldığında dağılımın adil olmadığı görülmektedir. Bu yüzden plan askı süresi tamamlanıp itirazlar değerlendirildikten sonra 18. Madde uygulaması ivedilikle yapılmalı ve imar parselleri üretilerek yatırımcısına veya maliklerine açılmalıdır. Yine plan bütünlüğüne bakıldığı zaman yeşil alan yüzölçümü yeteri kadar olmasa da kente nefes aldıracak alanlar olduğunu düşünmekteyiz ve zaman geçirmeksiniz bir an evvel halkımıza açılmalıdır. Yapılaşması tamamlama noktasına gelmiş veya belli bir siluet oluşturmuş Sıhke Cad., İskele Cad, Gölbaşı Sok., Suvaroğlu Sok., vb. cadde ve sokaklarda plan bütünlüğü sağlanamamıştır, bir ada bitişik nizam 7 kata müsaadeli iken hemen yan adası ayrık nizam 4 kat yapıldığı görülmektedir. Bu gibi problemler çözülmediği müddetçe mağduriyetin giderilmesi için vatandaşlar imar plan değişikliği talebinde bulunulacaklardır. Bu da planda tadilat alışkınlığını geri getirecektir. Planda tadilatların oluşmaması, gelir dağılımının eşit sağlanması ve caddelerin estetiğinin bozulmaması açısından caddeler boyunca mümkün olduğu kadar mevcut kat adedine uygun kat müsaadeleri yapılması gerekir. 7) Bunun yanında planda meydanlar ve alt meydanlar ya da ilçe meydanları yok denecek kadar azdır. Yine ticaret üstü konut alanları kentin yerleşiminin yayılmasını kolaylaştıracak veya teşvik edecek durumda bulunmamaktadır. Bu planda mutlaka ilçe meydanları oluşturulmalıdır, ilçe meydanları derken kentte girerken Bitlis yönünde Edremit yakınlarında, Hakkari yönünde gelinirken Kurubaş yakınlarında, Ağrı yönünde gelinirken Yüzüncü Yıl Üniversitesi yakınlarında ve Kapıkule tarafından gelinirken Yalım Erez mahallesi yakınlarında ilçe meydanları oluşturulmalıdır. İlçelerden gelen araçlar bu meydanlardan park edilerek vatandaşlar toplu taşıma araçları ile kentin merkez ve alt merkezlerine ulaştırılmalıdır. Kentin trafik ve ulaşım yönünden bu meydanlar planda belirlenmelidir. Buna en iyi örnek Kalecik yeni bir belediyenin merkezi olacaktır fakat planlamaya bakılırsa yetersiz bir merkeze sahiptir. Ve meydandan da yoksundur. 8) İleride kentin ulaşımını hafif raylı taşıma araçları ile düşünüldüğünde buna yönelik planda yollar düşünülmemiştir. Mutlaka tolu taşıma ve hafif raylı sisteme göre yollar planlamalıdır. Acilen kentin Ulaşım Master Planı yapılmalıdır. Hafif raylı sitemin geçtiği alanlarda imar parselleri oluşturulmalı şehre örnek teşkil edecek imar alanları buralarda yaratılmalıdır 9) Planda kentin rantını sadece birkaç bölgede toplandığı görülmektedir. Van`ın jeolojik yapısı, yani zemini alüvyonlu zeminden oluştuğu bilinmektedir. Bu alüvyonlu zemin Erek dağından Van Gölü`ne doğru indikçe artmaktadır. Deprem bölgelerinde Alüvyonlu zeminlerde yapı yapmak hem maliyet açıcından pahalı hem de deprem riski açısından olumsuzluklar olduğu bilinmektedir. Bu durum bilinmesine rağmen bu planda alüvyon zeminin yüksek olduğu Cumhuriyet caddesinin alt kısımlarında ve ipek yolu civarlarında 7 kat müsaadeli yapıların yapılmasına izin verilerken Hacibekir, Şerrefiye, Yenimahalle Kurubaş, Bostaniçi ve Erek dağının alt kısımlarına 3 ve 4 kata müsaadeli yapıların yapılmasına izin verilmiştir. Bu gösteriyor ki kentin rantının adil dağıtılmadığı ortadadır. En kısa sürede bu durum düzeltilerek plana işlemelidir. 10) Düşük taban alanı kullanımlı yüksek kat uygulamaları her nedense sadece yapılaşmasını büyük oranda tamamlamış kent merkezinde uygulanmıştır. Oysaki yapılaşmasını tamamlamamış ve zemin açısından daha kayalık zeminde bulunan Kevenli, Bostaniçi, Hacıbekirler ve Kurubaş gibi bölgelerde düşük taban alanı kullanımlı yüksek kat uygulaması yapılmalıdır. 11) Hacıbekir, Şerefiye, Yenimahalle, Kurubaş ve Erek dağının alt kısımlarına, yani zeminin sağlam olduğu kısımlarda çok katlı (10 ve üzeri) yapıların yapılmasına olanak tanınmalıdır. 12) Van Gölünün yükselmesi sonucu afet bölgesi olarak ilan edilen 1655 kotu altı kısmın rekreasyon ve yeşil alan olarak belirlenmesi, halkın göl ile buluşması açısından olumlu bir yaklaşımdır. Ancak bu bölgede bulunan yaklaşık 2800 konut ve arsa sahiplerinin mağdur olmaması açısından imar planı tasdikinden hemen sonra Çevre ve şehircilik Bakanlığı tarafından, bu bölgede bulunan yapılar ve arsalar kamulaştırılarak bedelleri hak sahiplerine ödenmeli ve buralarda yaşayan insanlara yaşanabilir sosyal donatılı yerleşim yerlerini sağlanmalıdır. 13) Vatandaşa ait arsalarda kamu yararına ayrılan yerlerin (yeşil alan, yol park vb), vatandaşın mağdur olmaması açısından en fazla 5 yıl içerisinde kamulaştırılarak bedellerinin ödenmesi, 5 yıl zarfında kamulaştırılmayan yerlerin mülk sahibin tasarrufuna bırakılması için Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca bir yasal düzenlemenin yapılması gerekir. 14) Bu Planda ada bazlı uygulamaları teşvik edecek plan hükümleri bulunmamaktadır. Planın uygulanabilmesi için ada bazlı uygulamaları teşvik edecek plan hükümlerinin bulunması gerekir. 15) Plan hükümleri 3030 Sayılı Büyükşehir Belediyeleri Kapsamı Dışında Kalan Belediyeler Tip İmar yönetmeliğine atıf yapmaktadır. Oysa Van Büyükşehir Belediyesi oldu, neden Büyükşehir Belediyeleri plan usul ve esaslarına göre yapılmamıştır. Bir an önce bu esaslara göre planın yapılması gerekmektedir. 16) Plan hükümlerinin 1.2 Maddesinde; "plan üzerinde yapılacak ilave, revizyon ve imar değişiklikleri için Bakanlığın görüşünün alınması zorunludur" ibaresi Büyükşehir Belediyesinin plan üzerindeki yetkisi elinden alınmaktadır. Bu ibarenin kaldırılması gerekir. 17) Bakanlık üzerinde aylardır çalıştığı ve Sivil toplum kuruluşları ile paylaştığı planı ve plan notlarını son askıya çıkarılan plan ve plan notları ile aynı değildir. Yeni planda bunların tümü değiştirilmiştir. Bunların yeniden gözden geçirilmesi gerekir 18) Son 10 yıl içinde yapılan ruhsatlı yapılar hiç dikkate alınmamıştır. Kadastro durumları ise az miktarda göz önünde bulundurulmuştur. Bunların bir an önce düzeltilmesi gerekir. 19) Van Kalesinin olduğu alanda çekme mesafesi 5 m düşürülmüştür. Bu yanlış bir uygulama olacaktır. Kalenin süeti acısından çekme mesafeleri 10 olmalıdır. 20) Planda yapılaşması tamamlanmış yerlerde yol genişlikleri artırılmış, fakat Bostaniçi gibi yerlerde yapılaşma tamamlanmamışken önceden planlanmış 24 m lik yollar 17 m`ye düşürülmüştür. Bunları kentleşme ve imarın uygulanması açısından düzeltilmesi gerekir. 21) Planda İpek yolu üzerinde bazı parsellerden 25 m bazı parsellerden 10 m bazı parsellerden ise 5 m çekme yapılmıştır. Bu uygulama plan bütünlüğü ve devamı mantığına ve eşitlik ilkesine ve plan mantığına uymamıştır. Bir an önce bu hatanın düzeltilmesi gerekir 22) Planda bazı adalarda yapı yapılamayacak kadar dar imar adaları oluşturulmuştur. Bu imar planı ilkesine aykırı bir uygulama olacaktır. ( örnek hacı Hüseyin camiinin arkasındaki ada vb. ) 23) 1/100000 ölçekli Çevre Düzeni Plan Revizyonu ve 1/5000 ölçekli Nazım İmar Plan Revizyonu imar planı ile birlikte askıya çıkarılmalıydı. 1/1000 ölçekli Uygulama İmar Planı üst ölçekli plan bütünlüğüne ve kararlarına uygun olmalıdır. 24) Sonuç olarak plan yapılırken Van`ın mevcut durumu, hali hazırı ve kentin sosyo ekonomik yapısı yeterince incelenmediği görülmüştür.